Το Παυλοπέτρι είναι μία μικρή νησίδα απέναντι από την ομώνυμη παραλία δίπλα στα Βιγκλάφια και απέναντι από την Ελαφόνησο.

Στην ευρύτερη περιοχή υπάρχουν αρχαιολογικά ευρήματα που μαρτυρούν την κατοίκηση της περιοχής από τους αρχαιοτάτους χρόνους. Μεταξύ της νησίδας και της ξηράς βρίσκεται αρχαία πόλη, βυθισμένη, με ηλίκια περίπου 5 χιλιετηρίδων η οποία αποτελεί την αρχαιότερη βυθισμένη πόλη που έχει ανακαλυφτεί. Πρόκειται για μοναδική στο είδος της πόλη αφού έχει συγκεκριμένο σχέδιο με δρόμους, κτίρια και νεκροταφείο. Ανακαλύφθηκε το 1967 από τον Nicholas Flemming και χαρτογραφήθηκε το 1968 από ομάδα του πανεπιστημίου του Cambridge. Υπάρχουν τουλάχιστον 15 κτίρια σε βάθος 3 με 4 μέτρων και οι πρόσφατες έρευνες του 2009 αποκάλυψαν ότι εκτείνεται σε 9 στρέμματα. Αρχικά υπήρχε η εκτίμηση ότι η πόλη κτίστηκε περί το 1600-1100π.Χ. αλλά αργότερα οι έρευνες αποκάλυψαν μέσω των ευρημάτων ότι η πόλη κατοικείται πριν από το 2800π.Χ., στην αρχή της εποχής του χαλκού.

Το γεγονός ότι η πόλη βυθίστηκε βοήθησε να διατηρηθούν τα σημερινά ευρήματα εφόσον δεν χτίστηκε ξανά ή μετά την καταστροφή η περιοχή χρησιμοποιήθηκε για γεωργία. Παρά το γεγονός της φυσικής καταστροφής από το νερό με την πάροδο των αιώνων, η διάταξη της πόλης είναι όπως ήταν πριν από χιλιάδες χρόνια.

Η έρευνα του 2009 βοήθησε σε μεγάλο βαθμό για να χαρτογραφήσει την πόλη. Είναι η πρώτη βυθισμένη πόλη που επαναδημιουργήθηκε ψηφιακά ερωτήθηκαν σε τρεις διαστάσεις. Η χαρτογράφηση Sonar με τεχνικές που αναπτύχθηκαν για στρατιωτικούς σκοπούς αλλά και για την εύρεση πετρελαϊκών κοιτασμάτων βοήθησε τις πρόσφατες έρευνες. Ένα από τα αποτελέσματα των ερευνών ήταν να αποδείξει ότι η πόλη ήταν το κέντρο μιας ακμάζουσας βιομηχανίας κλωστοϋφαντουργίας. Επίσης, πολλές μεγάλα πιθάρια από την Κρήτη βρέθηκαν, γεγονός που προδίδει πως η πόλη ήταν και μεγάλο εμπορικό λιμάνι.

Το έργο της αρχαιολογικής ομάδας συγκεντρώθηκε σε ένα βίντεο ντοκιμαντέρ του BBC 2, “Η πόλη κάτω από τα κύματα: Παυλοπέτρι” , που μεταδόθηκε από το BBC 2 το 2011.

Σε έκταση 40 στρεμμάτων στο βυθό εκτείνονται οήμερα τα κατάλοιπα του οικισμού; θεμέλιο τοίχων από κτίρια, δρόμοι, κιβωτιόσχημοι τάφοι και τάφοι σκαμμένοι στο φυσικό βρόχο. Αλλα κτίρια βρίσκονται ακόμη θαμμένα κάτω από την άμμο.

Κολυμπώντας πάνω από τον οικισμό μπορείτε να δείτε τα λίθινα θεμέλια και τα κατώτερα λίθινα τμήματα των τοίχων. Η ανωδομή των κτιρίων, που ήταν κατασκευασμένη με πλίνθους ή/και ξύλινα δοκάρια, δεν διατηρήθηκε μετά τη βύθιση του οικισμού.

Στην ακτή της Πούντας εκτείνεται το νεκροταφείο του οικισμού με τουλάχιστον 60 τάφους σκαμμένους στον φυσικό βράχο, που χρονολογούνται από την Πρώιμη ως την ύστερη Εποχή του Χαλκού (περ. 2800-1180 π.Χ.). Στο ίδιο σημείο εγκαταστάθηκε ένα λατομείο λίθου κατά τους Ρωμαϊκούς χρόνους.

Ο αρχαιολογικός χώρος εντάχτηκε στο πρόγραμμα Interreg Mediterranean και χρηματοδοτήθηκε έτσι ώστε σήμερα να δίνεται η δυνατότητα στους επισκέπτες να περιηγηθούν με τη βοήθεια απλού εξοπλισμού.

Οι κολυμβητές μπορούν να ακολουθήσουν τις σημαδούρες ή να περιηγηθούν ελεύθερα. Σε επιλεγμένα σημεία υπάρχουν υποβρύχιες πινακίδες με πληροφορίες.

Σημαδούρες 1-3: Κτίρια του οικισμού

Σημαδούρα 4: Θαλαμοειδείς τάφοι

Σημαδούρες 5-12: Δρόμοι και κτίρια του οικισμού